Opinie: Grexit: Een financieel Game of Thrones?

12 juli 2015

De rol van de ECB en IMF in de huidige situatie van Griekenland doet sterk doet denken aan een “Game of Thrones” van Europese en internationale financiële instellingen, betoogt PvdA-lid Ernstjan van Doorn. 

In 2010 probeerde de Europese Centrale Bank, samen met Europese leiders en Dominique Straus-Kahn (toenmalig directeur van het IMF), uit alle macht te voorkomen om Griekenland een faillissement te laten doormaken. Men dreigde zelfs om Griekenland uit de Eurozone te stoten wanneer dit zou gebeuren. 

Een faillissement van Griekenland werd toen gezien als een serieuze oplossingsvorm: een volledige schuldensanering! Echter, probleem was dat deze route zware verliezen zou inhouden voor Nederlandse, Franse en Duitse banken. Ondanks dat deze banken zelf roekeloze leningen waren aangegaan met Griekse banken, zonder na te gaan of er wel voldoende garanties waren op terugbetaling. Men wilde immers geen 2^e “Lehman-moment” creëren.

IMF en ECB’s fatale fout

Langzamerhand dringt zich ook een ander beeld aan de oppervlakte: namelijk dat het van begin af aan al niet de bedoeling was om de Griekse overheidsschuld aan te pakken. Maar om de private sector te redden. Zowel Philippe Legrain, adviseur van de voorzitter van de EC, als Jean-Claude Trichet, voorzitter van de Europese Centrale Bank hebben dit bevestigd. 

In een mooi-weer verhaal beloofde het IMF in 2010 dat het hulppakket zou leiden tot 2.6% krimp van het Griekse GDP,gevolgd door een snel herstel. Echter, het leidde tot jarenlange depressie, een 26% krimp van het GDP, 60% jeugdwerkloosheid en exploderende schuld-ratio als gevolg van dit krimpend GDP. Steeds vaker wordt dit nu ook gezien als een fatale fout.

IMF Rapport 13156

Onder een strak regime moest Griekenland zeer stipt deadlines nakomen van sociale hervormingen en privatiserings-targets, om elke keer de nieuwe tranche leningen te mogen ontvangen. De Troika (EU, ECB en IMF) dwong het land steevast om om de opbrengsten uit de verkoop van staatseigendommen in te zetten om private schulden af te lossen. Het was niet toegestaan om deze gelden in te zetten om de economie gezond te maken of nieuwe schuldopbouw tegen te gaan. (IMF rapport maart 2011, p96: Proceeds from privatization are to be used to redeem debt and do not substitute fiscal consolidation efforts”). (pdf)

Ondertussen kwam ook het IMF tot de realisatie dat het pakket volstrekt verkeerd uitpakte. En beschreef in haar rapport van 5 juni 2013 in een “aanzienlijk Mea Culpa” dat de huidige aanpak Griekenland alleen maar verder de diepte had ingetrokken. Op formele en officiele wijze beschrijft het rapport hoe de redenen waren voor de gehanteerde aanpak, en hoe deze uitliep op een humanitaire catastrofe. (pdf)

Echter, in hetzelfde rapport laat men het volstrekt na om ook maar enige verantwoordelijkheid te nemen. En weigert het IMF in alle toonaarden aan te geven hoe de Griekse Economie wel weer gezond zou moeten worden. Om vervolgens deze zure citroen door te schuiven naar de EU, tot grote onvrede van de EC.

Waarheidscommissie

Op dit moment is de Griekse schuld rond de 317 miljard, maar is 247,8 miljard daarvan (zo’n 78%) een schuld aan de Troika. Ofwel: de Europese publieke instituties.  En heeft er dus feitelijk een verschuiving plaatsgevonden van de private schuldenlast van de banken naar de Griekse overheid: de publieke sector. Ofwel, de Griekse burger! Met rente overigens. 

Op initiatief van de voorzitster van het Griekse Parlement werd in april 2015 een waarheidscommissie opgericht om deze gang van zaken nader te onderzoeken. Onder leiding van Eric Toussaint presenteerde deze commissie al op 17 juni haar eerste bevindingen die vervolgens nader zullen worden onderzocht. In haar onderzoek kijkt men nader naar de Openbare Schuldenlast van Griekenland, hoe vervolgens de schulden en voorwaarden al dan niet strijdig zijn met Grieks recht en internationaal recht. En in hoeverre de overeenkomsten niet strijdig waren met de eigen statuten en reglementen van bijvoorbeeld IMF of ECB.

Tenslotte wordt gekeken naar de sociale gevolgen en of deze niet in strijd zijn met Mensenrechtenverdragen of de eigen Europese verdragen zoals het verdrag van Lissabon waarin juist sociale rechten van Europese burgers worden gegarandeerd zoals het recht op werk, gezondheid en onderwijs. 

Break the wheel? 

Op het moment van schrijven is het nog onbekend of een Grexit ook daadwerkelijk plaats zal vinden. Maar het moge duidelijk zijn dat we onze lessen moeten leren van hoe dit ooit zover heeft kunnen komen. De rol van de ECB en IMF staan centraal in deze geschiedenis die angstwekkend sterk doet denken aan een “Game of Thrones” van Europese en internationale financiële instellingen. Waarin telkens opnieuw een andere spaak van het wiel boven lijkt te liggen, en een andere weer onder, terwijl men elkaar de zure citroenen doorgeeft. En ondertussen, het volk, en haar rechten, onder het rollende wiel worden geplet.

Ernstjan van Doorn is PvdA-lid en woont in Amsterdam.